Şirk ve Şirkten Korunma Yolları

Sözlükte “bir şeyi ortak yapmak, birden fazla kişiye tahsis etmek, ortak kabul etmek ve ortak saymak” manalarına gelen şirk, ıstılahta, Yüce Allah’ın ilahlığında, sıfat ve fiillerinde ve Rab oluşunda ortağı, benzeri ve eşinin olduğunu kabul etmeyi ifade eder. Yapılan ibadetlerde Allah’tan gayrısını gözetme ve riya gibi kötü hasletler için de şirk kelimesi kullanılmıştır. “Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): “Size büyük günahların en büyüğünü haber vereyim mi?” buyurmuş ve bunu üç kere tekrar etmişlerdi. “Evet!” deyince: “Allah’a şirk koşmak,”

Şirk ve küfrün Allah tarafından bağışlanmayacağı bildirilmektedir: “Şüphesiz ki Allah, kendisine eş koşulmasını asla bağışlamaz, bundan başkasını (günahları) dilediği kimse için bağışlar. Kim Allah’a ortak koşarsa, gerçekten pek büyük bir günah işlemiş olur.”

Müşrik

Bir şeyde ortak olmak anlamındaki şirk kökünden türeyen müşrik, sözlükte, ortak koşan, ortak yapan demektir. Istılahta ise; Allah’a, ilâh, rab, ma’bûd oluşunda, sıfat ve fiillerinde eşi ve ortağı bulunduğunu kabul eden kimseye denir. Başka bir deyişle müşrik, ulûhiyet özelliklerinden birini, bir başkasına veren kimsedir. Müşrik kâfirdir, ancak her kâfir müşrik değildir. Örneğin, mecûsîlikte olduğu gibi iki ilâhın varlığını kabul etmek hem şirktir, hem de küfürdür. Halbuki âhiret gününe inanmamak sadece küfürdür, şirk değildir. Nitekim Kur’ân’da da müşriklerle ehl-i kitap, kâfirlerin iki ayrı zümresi olarak açıklanmıştır; “Apaçık delil kendilerine gelinceye kadar, ehl-i kitaptan ve müşriklerden inkârcılar (küfürden) ayrılacak değillerdi.” Allah’a şirk koşmak en büyük günahlardandır. Hatta şirkin Allah tarafından bağışlanmayacağı ve Onun en büyük bir zulüm ve haksızlık olduğu bildirilmiştir .

Şirk altı kısma ayrılır;

A- Şirk-i İstiklal: birden fazla ilâhın varlığını kabul etmek. Mecûsîlerin ve Müşriklerin şirkleri ile Seneviyye (dualistler) buna örnek gösterilebilir.

B- Şirk-i Tebiz: Hristiyanların teslis inancında olduğu gibi, Allah’ın bir olduğunu söylemekle birlikte, O’nun ilâhlardan meydana geldiğine inanmak.

C- Şirk-i Tahrip: Allah’ı yaratıcı olarak kabul etmekle birlikte, O’na yaklaştırır veya şefaatçı olur ümidiyle başka varlıklara tapmak. Mekke müşriklerinin putlara tapmaları gibi.

D- Şirk-i Taklid: Başka birini taklid ederek, Allah’tan başkasına, putlara ibadet etmek ve onları ilâh olarak tanımak. Bu dört şubenin kesinlikle küfür olduğu hususunda icmâ hâsıl olmuştur. Bunun dışında “küfür” olup-olmadığı hususunda ihtilâf edilen iki şube daha mevcuttur. Bunları da şu şekilde izah etmek mümkündür.

Şirkul-Ağraz : Herhangi bir mü’min Allah (cc)’rn rızası dışında birtakım gayeler gözeterek ibadette bulunursa şirkû’l-ağraz teşekül eder. Resûl-i Ekrem (sav)’in: “Gösteriş için oruç tutan, namaz kılan ve tasaddukta bulunan kimse Allah (cc)’a şirk koşmuş olur.’ hadis-i şerifi, ,sirkû’1-ağrazı tarif eder. Bu sebeple riya ile ilgili bilgilerin farz-ı ayn olduğu hususunda ittifak hâsıl olmuştur. Tasavvuf büyüklerinden Fudayl b. İyaz (rha)’rn “Halk için ameli terketmek riyâdır. Halk için amel etmek ise şirktir” sözü üzerine iyi düşünmek borcundayız. Bugün “Halk bize ne der?” endişesiyle kıvranan insanlar;şirkû’l-ağraz hastalığına tutulmuşlardır.

Şirkül Lesbab: Üzerinde hassasiyetle durulacak bir şirk çeşidi de ,sirkû’ lesbab’dır. Bunun mahiyetini Hz. Ebu Bekir Sıddîk (ra)’tan rivayet edilen şu hadis-i şeriften öğrenelim: “Şirk sizin aranızda karmcanın kımıldamasından daha gizlidir.” Hz. Ebu Bekir: “Ey Allah’ın Rasûlü! Şirk ancak Allah azze ve celle’den başkasına ibadet edilmek değil midir, yahud Allah’la birlikte başkasına tapmak değil midir?” Resûl-i Ekrem (sav): “Allah hayrını versin ey Sıddîk!.. Şirk sizin aranızda karıncanın kımıldamasından daha gizlidir. Sana onun küçüklerini, büyüklerini yahud küçüğünü giderecek bir şey haber vereyim mi?” Hz: Ebû Bekir: “Hay hay yâ RasûlALLAH ” dedi. “Her gün üç defa: “Allah’ım bile bile şirk koşmaktan sana sığınırım. Bilmediklerimden de senden af dilerim” dersin. Şirk: “Bana filân ve Allah verdi,” demendir. Denktaşlık ise: “Eğer filân olmasa idi, beni filânca öldürücekti” demendir.” Buyurdular. Göıüldüğü gibi “sebeplerin ve maksatların” putlaştırılması, büyük bir zulüm ve şirktir. Şirkû’l-esbab ve ,sirkû’l-ağraz korkunç mesafeler kaydetmiştir. Şirkin her çeşidinden Allahû Teâla (cc)’ya sağınmak ve sırat-ı müstakim dışındaki bütün yollan terketmek vaciptir. Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde buyuruyor ki: “Muhakkak ki, Allahü teâlâ kendisine şirk koşanı mağfiret etmez. Şirkten başka her günâhı dilediği kulundan affeder”.“Allah kafirleri ve zalimleri ne bağışlayacak ne de doğru yola iletecektir.” “Ey oğlum! Allah’a şirk koşma! Zîrâ şirk büyük günâhtır.”

İslâm âlimleri Şirki Ayrıca Büyük ve Küçük Şirk; Açık Şirk ve Gizli Şirk olarakta sınıflandırmışlardır.

1) Büyük Şirk: Allah’ın ortağı olduğunu iddia etmektir ki bu, en büyük inkâr ve küfürdür.

2) Küçük Şirk: Bazı amelleri yaparken Allah’ın dışında başkalarının da rızâsını hesaba katmaktır. Böyle bir tavır riyâ ve amelî münafıklıktır. Şirkle ilgili yukarıdaki tasniflerin yanında, şirk; açık şirk ve gizli şirk olmak üzere de ikiye ayrılmıştır.

Şirk-i Hafî Şirk: Kâinatın ve mevcûdatın sahibi Allah’a ortak koşmak en büyük zulümdür, onu inkâr etmektir. Allâh’ın zatında, sıfatında, rububiyetinde ve icraatında, ortağı, benzeri yoktur ve olamaz. Kâinattaki nizam ve intizam şirke yer olmadığına en büyük delildir. Amellerde, Allah’ın rızasından başka bir niyet ve maksat taşımak gizli şirk (şirk-i hafî)dir. Gizli şirkin menşei enâniyettir. Eğer gizli şirk katılaşır ve artarsa, esbâb şirkine, oradan da küfre, en nihayet tatil’e yani Hâlıksızlığa ulaşır. Kelime-i tevhidin tekrar ile zikrine devâm etmek, kalbi pek çok şeyler ile bağlayan bağları koparmak ve insanda bulunan özelliklerin kendilerine uygun ortaklarıyla olan alakalarını kesmek içindir. “Doğruya yönelmiş (hanif) olarak yüzünü dine çevir (taatini yap), sakın müşriklerden (puta tapanlardan) olma!”

“Sonra sana, doğruya yönelen (hanif) İbrahim’in dinine uy!” diye vahyettik. Çünkü O, müşriklerden değildi.” “Sana indirildikten sonra Allah’ın ayetlerinden sakın seni alıkoymasınlar. Rabbine dâvet et, sakın müşriklerden olma!” Hz. Peygambere ve müslümanlara hitap: “Allah’a yöneldiğiniz halde, O’na karşı gelmekten sakınınız, namaz kılınız, fırka fırka olup dinlerinde ayrılığa düşen, her fırkasının da kendisinde bulunanla sevindiği müşriklerden olmayınız.”Hadiste: “Riyanın en azı da şirktir” buyurulmuştur.

Bir başka hadis de şöyledir: “Kıyamet günü riyâkar adama: “Ey fâcir, ey gaddâr, nefsine gadreden, ey gösterişci mürâî, amelin mahvoldu, mükâafatın kayboldu. Amelini kime gösteriş için yaptınsa, git ondan mükâfâtını al!” denir.” Resûlullah’ın riyaya karşı uyarısı çoktur. Bunlardan biri de şöyle: “Ümmetimin şirke düşmesinden korkuyorum. Gerçi onlar puta tapacak değiller; güneşe, aya, taşa da tapacak değiller. Fakat amellerinde riyâkarlık yaparlar, Allah için işlemezler.” Resûlullah’ın riya ile ilgili bazı hadislerine geçmeden önce, Gazâlî Hazretleri’nin riyanın dereceleri ile alâkalı açıklamasını da kaydetmede fayda görüyoruz: Ona göre riya’nın çeşitli dereceleri vardır.

Bazısı bazısından daha ağırdır:

Birinci Derece: En ağır olanıdır. Riya ile yaptığı ibâdette hiç sevap niyeti yoktur. İcabında insanların yanında abdestsiz bile namaz kıldığı halde, yalnız kaldığı zaman hiç kılmayan gibi. Bu namaz sırf insanlara gösteriş içindir, hiçbir hayrı yoktur.

İkinci Derece: İbâdeti gösteriş için yapar, fakat Allah’ın rızasını da niyet eder. Ancak bu niyet zayıftır, yalnızlıkta bu ibâdeti yapmayacaktı. Sevâba niyet etmese de gösteriş için bunu yapacaktır.

Üçüncü Derece: Gösteriş ve sevap tarafları müsâvî olmaktır. Eğer riyânın yanında bir de sevap veya sevabın yanında bir de riya niyeti olmasa bu ameli yapmayacaktı. İkisinin müsâvî olarak bulunmasıyla bu ameli yapmıştır. Bu amelinden zarar görmese de fayda da görmez, başa baş kurtarır.